آناتومي:
استخوان های مفصل زانو شامل استخوان ران-درشت نی و کشکک زانو است.
سطوح مفصلی استخوان ران-درشت نی و کشکک زانو با یک پوشش غضروفی ضخیم چند میلیمتری پوشیده است که باعث فشار بیش از حد براین سطوح مفصلی می شود.
مینیسک یک دیسک غضروفی هلالی شکل است که در قسمت داخل و خارج مفصل زانو وجود دارد .مفصل زانو توسط یک کپسول مفصلی حمایت می شود که خود این کپسول توسط رباط های داخلی و خارجی طرفی زانو حمایت می شود.
مینیسک داخلی به رباط داخلی طرفی زانو می چسبد در حالیکه مینیسک خارجی به لیگامان خارجی طرفی نمی چسبد.
زانو از روبرو
| Aرباط صليبي خلفي تيبيا Bرباط جانبي مديال – تيپا (مياني – درشت ني) Cمينيسک مياني Dمينيسک مياني قدامي Eرباط عرضي زانو Fدرشت ني Gنازک ني Hرباط صليبي قدامي Iرباط جانبي خارجي Jمينيسک طرفي Kاستخوان ران |
 |
زانو از بالا
| A. رباط عرضی زانو.
B.مینیسک طرفی. C.مینیسک میانی. D.محل اتصال مینیسک قدامی. |
 |
علت اختلال:
این ضایعه اغلب وقتی بوجود می اید که زانو همزمان با چرخش تحت کشش هم قرار بگیرد و غضروف مینیسک بین استخوان زانو و درشت نی تحت فشار قرار می گیرد.
مینیسک داخلی بیشتر از مینیسک خارجی اسیب می بیند.اسیب مینیسک در بچه ها بسیار نادر است.
علائم اختلال:
درد در طول مفصل زمانیکه روی مفصل فشار وارد بیاید یا مفصل زانو بچرخد ایجاد می شود.وقتی حرکت خاصی انجام شود درد ناگهانی ایجاد می شود و التهاب زانو می تواند اضافه شود.
در بعضی موارد زانو قفل می کند که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن مینیسک و متلاشی شدن ان است.
در بعضی موارد یک منطقه حساس ناشی از بیرون زدگی مایع در مفصل می تواند حس شود(کیست مینیسک)ناراحتی طول کشیده به کاهش حرکات عضله رانی منجر می شود.
درمان موارد حاد:
درمان بايد بلافاصله بعد از اتفاق شروع شود. هدف از درمان فوري اين است که از جراحات بيشتر پيشگيري شود و تا جايي که ممکن است خونريزي مهار شود.
درمان موثر باعث کاهش خونريزي- کاهش بافت ناشي از جوش خوردن زخم و کاهش عوارض ميشود که ميتواند اين مشکلات دوره باز تواني يا ناتواني را طولاني کند.
درمان را تحت عنوان اصول Rice دنبال مي کنيم (همراه تصوير):
- استراحت و فعاليت ورزشي فورا متوقف شودR=rest
- هر چه سريعتر بايد يخ در ناحيه اسيب ديده قرار بگيردI=ice
سرماي يخ باعث انقباض عروق خوني و توقف خونريزي مي شود. در چنين شرايطي اسپري سرما ساز موثر نيست.
يخ نبايد مستقيما با پوست تماس داشته باشد و بايد با يک لايه نازک مثلا باند کشي پوشانده شود.
درمان با يخ بايد به مدت 20دقيقه در عرض 3 ساعت اول اسيب انجام شود.
در صورت امکان درمان بايد شامل موارد زير باشد: - C بايستي يک باند فشاري البته نه انقدر محکم که مانع جريان خون شود بسته شود.
بانداژ فشاري بايد در طول شب برداشته شود ولي مجددا صبح ها تا زماني که ورم کاهش يابد بايستي انجام شود.
براي افزايش اثر باند فشاري بهتر است از يک تکه پشم يا نمد به اندازه تقريبا يک سانتي متر ضخامت در زير باند که درست و مستقيم در بالاي محل خونريزي قرار داده ميشود استفاده کرد. - e تا جايي که ممکن است محل اسيب ديده بالاتر از سطح قلب قرار گيرد در اين حالت بايد خونريزي متوقف شود تا مادامي که ورم وجود دارد بايد اين بالا گرفتن عضو اجرا شود.
باز تواني را مي توان48-24ساعت بعد از رخداد اسيب شروع کرد.
معاينه:
اگر اسیب مفصل زانو مورد تردید باشد باید معاینه پزشکی انجام شود.
یک معاینه بالینی طبیعی کافی نیست.پزشک تست های گوناگون زانو(تست مینیسک)انجام می دهد.
هر چند که در طی چرخاندن زاند حساسیت و درد ناکی زانو معمولا افزایش می یابد.ارتروس کپی – اسکن MR یا سونو برای تشخیص اغلب ضروری است .
درمان:
در موارد مشکوک درمان شامل تسکین درد و نوتوانی است .اگر ناراحتی کم کم از بین نرفت و اگر مواردی از قفل شدگی زانو و یا ضایعه واضح مینیسک وجود داشت (مثلا تویط سونو مشخص شده است)جراحی باید مد نظر باشد.
تحت جراحی سعی می شود که تکه های پاره شده مینیسک اره شود.(که در این حالت به دوره ی نوتوانی طولانیتری نیاز خواهند داشت ولی احتمالا در طولانی مدت خطر تحلیل غضروف زانو کاهش می یابد)
تکه های پاره شده مینیسک معمولا خارج می شود ولی در موارد نادری کل مینیسک خارج می شود.
نوتواني :
به دنبال جراحی،اعمال فشار روی زانو به محض کاهش درد و التهاب می تواند شروع شود.
در بهترین موارد فعالیت کامل بعد از چند هفته امکان پذیر است.
در موارد بدون عارضه می تواند به سطح فعالیت ورزشی قبل خود در طی یک ماه بر گردد.
نوتوانی نباید باعث درد و التهاب در زانو شود .
عوارض:
اگر بهبودی کافی ایجاد نشد قبل از جراحی باید از تشخیص مطمئن شد.معاینات تکمیلی شامل :عکس برداری با اشعه ایکسو سونو گرافی و اسکنMR باید انجام شود.
در موارد خاصی مشکل زیر باید مورد توجه باشد:
- صدمه غضروفی.
- پارگی رباط داخلی-طرفی زانو.
- پارگی رباط خارجی –طرفی زانو.
- پارگی رباط صلیبی-قدامی.
- پارگی رباط صلیبی خلفی.
- از هم گسیختگی غشای استخوانی .
- التهاب زرد پی.
- تجمع مایع در مفصل.
- التهاب کیسه بورس.
- بیماری تحلیل برنده غضروف.
- التهاب چین مخاطی.
به دنبال یک ارتروس کپی مشکلاتی مانند تجمع مایع در مفصل یا عفونت زخم یا مفصل زانو ممکن ایت بوجود اید که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد .
نکته ويژه:
از انجايي که اسيب مي تواند عدم توانايي دائم ايجاد کند بايستي به موسسه بيمه خودتان گزارش دهيد .
پارگي منيسک ها
ضايعات منيسک ها يا غضروفهاي هلالي در مردان زير ۴۵ سال شايع است .
پارگي معمولاً ناشي از چرخش زانو در حالتي که بصورت خم شده يا نيمه خم شده است مي باشد .
اين ضايعه معمولاً بر اثر صدمات بازي فوتبال ايجاد مي شود اما در افرادي که به حالت چمباتمه کار مي کنند مثل کارگران ذغال سنگ نيز به طور شايعي ديده مي شود .
پارگي منيسک داخلي بسيار شايع تر از پارگي منيسک هاي خارجي مي باشد .
پارگي منيسک چگونه ايجاد مي شود ؟
پارگي منيسک در جوانان به دو صورت زير است که همه آنها به صورت يک شکاف طولي شروع مي شوند . در صورتي که شکاف در تمام طول منيسک ادامه يابد پارگي دسته سطلي ايجاد مي شود که در آن قطعات حاصله به هم چسبيده باقي مي مانند . اين شايعترين نوع پارگي است .
در اين پارگي قطعه مرکزي به سمت ميان مفصل جابجا مي شود . در نتيجه کونديل استخوان ران ( کونديل = يک برآمدگي استخواني در انتهاي تحتاني استخوان ران مي باشد ) از طريق شکاف منيسک روي سطح مفصلي استخوان درشت ني مي چرخد.
کونديل استخوان ران به شکلي است که در هنگام راست شدن زانو ، بيشترين فضاي مفصل را اشغال مي کند .
بنابراين با جابجائي قطعه دسته سطلي فضا محدود شده و زانو بطور کامل باز نمي شود به اين پديده، قفل شدن مفصل مي گويند .
در صورتي که پارگي طولي به کناره مقعر منيسک امتداد يابد يک زائده پايه دار ايجاد مي شود .
اگر در خلف باشد پارگي شاخ خلفي ناميده مي شود .
اگر پارگي در قدام باشد پارگي شاخ قدامي ناميده مي شود.
يک نوع پارگي هم در طي عمل جراحي توسط جراح ايجاد مي شود که پارگي عرضي ناميده مي شود .
منيسکها رگ خوني ندارند بنابراين در هنگام پارگي آنها ، خونريزي داخل مفصلي ايجاد نمي شود.
اما مايع مفصلي در پاسخ به صدمه وارد شده ترشح مي شود که باعث ورم مفصل مي شود.
احتمالاً پارگيهاي منيسک به اين علت که قطعات حاصل توسط اين مايع جدا شده خودبخود ترميم نمي يابند .
پارگي منيسک چه علائمي را ايجاد مي نمايد ؟
۱ ) علائم مربوط به پارگي منيسک داخلي :
معمولاً سن بيمار ۱۸-۴۵ سال است .
شرح حال بيمار خصوصاً در پارگي دسته سطل ( Bucket handle ) اختصاصي مي باشد.
بدنبال يک ضربه به زانو بيمار بر زمين افتاده و درد قسمت داخلي مفصل ايجاد مي شود .
پس او قادر به ادامه فعاليتي که انجام مي داده نيست و يا به سختي آنرا انجام مي دهد .
در ضمن بيمار توانايي راست کردن کامل زانويش را ندارد .
روز بعد متوجه ورم تمام زانو مي شود در اين وضعيت بيمار مجبور به استراحت مي شود پس از ۲ هفته تورم کاهش يافته و بيمار مي تواند زانو را راست نموده و فعاليتهاي خود را از سر بگيرد .
پس از چند هفته و حتي ماهها زانو در هنگام يک حرکت پيچشي ناگهاني مجدداً دچار درد و بدنبال آن تورم مي شود ، چنين مسأله اي مکرراً اتفاق مي افتد .
۲ ) علائم مربوط به پارگي منيسک خارجي :
علائم بسيار شبيه نوع قبل مي باشند ، اما در اغلب موارد از شدت کمتري برخودار مي باشد .
محل درد بيشتر در قسمت خارجي مفصل مي باشد .
تشخيص :
براي رسيدن به تشخيص توجه به علائم باليني بسيار حائز اهميت است .
پزشکان پس از شک به پارگي منيسک براي اثبات تشخيص از آرتروگرافي ( ماده حاجب را به داخل مفصل تزريق نموده سپس با اشعه X عکس مي گيرند ) و آرتروسکوپي ( با يک آندوسکوپ مخصوص داخل مفصل را مي بيند ) استفاده مي کنند .
درمان منيسک به چه صورتي بوده و در صورت عدم درمان چه اتفاقي مي افتد ؟
درمان صحيح پس از اثبات تشخيص برداشتن تمام منيسک مي باشد .
با پيشرفت تکنولوژي پزشکي امروز به جاي شکافتن زانو از آرتروسکوپي براي خارج کردن منيسک پاره شده استفاده مي نمايند .
در صورت بي اهميتي و عدم درمان ، منيسک پاره شده ساختمان مفصل را بر هم زده ايجاد سائيدگي زانو مي نمايد .
با اين وجود سال ها پس از عمل جراحي و برداشتن منيسک سائيدگي مفصل زانو گزارش شده است .
ترجمه و تنظیم از مونا دیزاوندی
منبع : www.sportnetdoc.com